به گزارش روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی هرمزگان، دهمین روز از ماه مبارک رمضان، سالروز وفات حضرت خدیجه(سلام الله علیها) همسر گرانقدر پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و مادر حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است. نقش ایشان در شکل گیری نهضت اسلامی پیامبر(ص) در مکه، شخصیت ویژه، فضائل و نیز جایگاه والای ایشان نزد پیامبر اکرم(ص)، لزوم شناخت ایشان و الهام گرفتن از سیره و منش آن بانوی بزرگ را تبدیل به امری ضروری برای آحاد زنان و مردان مسلمان می کند.
شخصیت حضرت خدیجه(س)
خدیجه(سلام الله علیها) از پدری به نام خویلد بن أسد از خاندان قریش(1) و مادری به نام فاطمه بنت زائده متولد شد.(2) در منابع تاریخی از آن بانوی مکرمه با القابی چون زکیه، مرضیه، صدیقه، سیده نساء قریش(3) و خیرالنساء(4) یاد شده است.
منابع تاریخی، اطلاعات زیادی درباره شخصیت خدیجه(سلام الله علیها) در دوره پیش از اسلام بیان نمی کنند. اما تقریبا بر یک نکته اتفاق نظر دارند که او زنی داری حسن شهرت و حسن شرف و نسب و ثروتمند بود. او با این ثروت تجارت می کرد و سرمایه خود را به صورت مضاربه و استخدام افراد برای تجارت، به کار می گرفت.(5)
عصر تولد و رشد و بلوغ اجتماعی خدیجه(سلام الله علیها) روزگار زنده به گور کردن دختران و محروم ساختن شان از تمامی امتیازات خانوادگی و اجتماعی بود. اینکه خدیجه(س) در چنین زمانه ای به فعالیت اقتصادی می پرداخت و موقعیتی تثبیت شده ای در این عرصه رسیده بود، دلالت بر هوش و خردمندی او دارد. در عین حال به رغم زیستن در شرایطی مرفه و گشاده دستانه و به رغم اعتبار در خور خانوادگی، هیچ گاه دچار غفلت نشد. با اینکه پیش از ازدواج با پیامبر، به عنوان یک تاجر ثروتمند، مدیریت ده ها مرد را در تشکیلات اقتصادی خود به عهده داشت، جز به اندازه ضرورت با آن مردان، ارتباط و تعامل نداشت. او در دیگر فعالیت های اجتماعی اش نیز همواره از این منش پرهیزکارانه تبعیت می کرد؛ به خاطر همین عفت بود که در آن دوران پر از جهالت، به لقب «طاهره» معروف شد.(6)
ازدواج پیامبر اکرم(ص) و خدیجه(س) و ثمرات آن
چنانکه در منابع ثبت شده، این خدیجه(سلام الله علیها) بود که پیشنهاد ازدواج با پیامبر(صلی الله علیه وآله) را به ایشان مطرح کرده است. این پیشنهاد پس از آن روی داد که با درست کاری و درست گفتاری و امانت داری، حسن خلق و کرامت اخلاقی محمد(ص) آشنا شد. این زمانی بود که او را امین بر مالش قرار داده بود و پس از برگشتن پیامبر(ص) از سفر تجاری شام، توسط میسره، غلامش با ویژگی هایآن حضرت(ص) آشنا شد.(7)
مهریه این بانو 12 اوقیه (هر اوقیه معادل 40 درهم) بود.(8) با این حال او پس از ازدواج، تمام اموالش را به پیامبر بخشید.(9) علاوه بر آن، از شدت مهر و محبت به پیامبر، حلیمه سعدیه، دایه پیامبر در ایام طفولیت را اکرام کرد و در برهه ای که خشکسالی شده بود، به حلیمه و همسرش، چهل گوسفند و یک شتر داد. او حتی می خواست ثوبیه را، کنیزی که برای اولین بار در زمان نوزادی پیامبر به آن حضرت شیر داده بود، از صاحبش ابولهب بخرد و آن را آزاد کند ولی موفق نشد.(10) خدیجه همچنین غلامی را به نام «زید بن حارثه» به پیامبر هدیه داد(11) و حضرت نیز او آزاد کرد و پسرخوانده خود قرار داد.(12)
غیر از ابراهیم، همه فرزندان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، از خدیجه بودند.(13) به گواهی منابع تاریخی، حضرت خدیجه(سلام الله علیها) دو پسر به نام های قاسم و عبدالله برای پیامبر به دنیا آورد(14) که هر دو در کودکی جان باختند، امّا علاوه بر آن دو پسر، یکی از مبارک ترین ثمرات ازدواج پیامبر با خدیجه، تولد حضرت زهرا(سلام الله علیها)(15) به عنوان مادر ائمه اهل بیت(علیهم السلام) و ادامه دهنده نسل پیامبر(ص) بود. این نکته نیز گفتنی است که در آن منابع تاریخی سه دختر دیگر از رسول خدا(ص) به نام های زینب، رقیه و ام کلثوم نیز به حضرت خدیجه(س) منتسب شده، اما انتساب آن سه دختر به ایشان، در بررسی های متاخر تاریخی، به شدت مورد نقد و خدشه قرار گرفته است.(16)
خدیجه(س)، اولین بانوی مسلمان
خدیجه(سلام الله علیها) از پیشگام ترین مؤمنین به دعوت توحیدی پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) بود. مورخینی مانند بلاذری(17)، ابن سعد(18)، ابن عبدالبر(19) و ابن خلدون(20)، خدیجه را اولین مسلمان معرفی نموده اند و در برخی دیگر از منابع به خدیجه و حضرت علی(علیه السلام) به عنوان مصادیق «السابقون» در اسلام(21) اشاره کرده اند. به هر حال این موضوع به اندازه ای مشهور است که حتی برخی از مورخین، آن را موضوعی مورد اجماع تمامی مسلمانان دانسته اند.(22)
خدیجه(س) و حمایت همه جانبه مالی و معنوی از نهضت توحیدی پیامبر(ص)
نهضت اصلاح گرایانه پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) به عنوان یک حرکت اجتماعی و فرهنگی تحول ساز، در محیط منحط عرب جاهلی، با مقاومت ها و سختی ها و سنگ اندازی های فراوانی از سوی قدرتمندانی که حفظ وضع موجود جامعه آن روز را به سود خود می دیدند، مواجه شد و این یکی از سعادت ها و شیرینی های زندگی آن حضرت بود که در مقابل آن همه سختی، از پشتیبانی همه جانبه و بی دریغ و دلگرم کننده همسری معتقد و یک دل چون خدیجه(سلام الله علیها) برخوردار بود. حضور خدیجه به عنوان همراه و مشاوری مهربان و با صفا، تحمل سختی های رسالت را آسان می نمود و به پیامبر آرامش می داد. وقتی مشرکان با سخنان ناشایست شان، رسالت پیامبر خدا را تکذیب می کردند، این خدیجه بود که غبار غم و ناراحتی را از چهره پیامبر پاک می کرد و تحمل این دشواری ها را برای حضرت، آسان می نمود.(23)
نیز این خدیجه بود که در دوران سخت و پررنج محاصره اقتصادی سه ساله مسلمانان توسط مشرکین، تمام اموالش را در حمایت از پیامبر و رسالتش خرج کرد(24) و بر تاب آوری جامعه کوچک و مورد تهاجم اسلام در آن روزگار، تأثیر چشم گیری گذاشت به گونه ای که بعدها پیامبر از آن با این توصیف یاد کرد که: «هیچ ثروتی به اندازه ثروت خدیجه برایم سودمند نبود».(25) نقش این ثروت به حدی بود که گروهی از مفسرین، در تفسیر آیه 8 سوره ضحی یعنی «وَوَجَدَكَ عَائِلًا فَأَغْنَى»؛ (و تو را تنگدست يافت و بى نياز گردانيد) آن را اشاره به حمایت های مالی خدیجه از پیامبر می دانند.(26)
درگذشت حضرت خدیجه(س)
در بسیاری از منابع تاریخی، سال دهم بعثت به عنوان سال وفات خدیجه(سلام الله علیها) معرفی شده است.(27) حضرت ابوطالب، عموی پیامبر نیز در همین سال درگذشت. پیامبر(صلی الله علیه وآله) در واکنش به این مصائب فرمود: «این روزها، بر این امت دو مصیبت وارد شده که نمی دانم به کدامیک از آن دو بی‌تاب ترم».(28) از این رو بود که آن حضرت این سال را عام الحزن نامید.(29)
در آخرین لحظات حیات خدیجه، پیامبر نزد او آمد و گفت: «مرا آنچه می‌بینم ناگوارست و شاید خدا در ناگواری، خیری بسیار قرار دهد». وقتی خدیجه جان به جان آفرین سپرد، حضرت فاطمه(سلام الله علیها) می گریست و از پدر سراغ مادرش را می گرفت. آنگاه جبرئیل فرود آمد و حضرت را این گونه خطاب قرار داد که: «به فاطمه بگو که خدای متعال برای مادرت در بهشت خانه ای از در و گوهر بنا کرده است که رنج و داد و بیدادی در آن نیست. و او در کنار آسیه و مریم است».(30) پس از آن، پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، پیکر آن بانو را با ردای خود کفن کرد و در قبرستان معلاة که در دامنه کوه حجون و مشرف به مکه بود، به خاک سپرد.(31)
ثبت دیدگاه